Veren zijn je vogels meest kostbare bezitting – mooie complexe structuren die het mogelijk maken om te vliegen en het lichaam te isoleren. Alleen zijn deze delicate structuren na een jaar versleten. Zelfs met regelmatige verzorging zullen de veren slijten door dagelijks gebruik en worden rafelig.
In dit artikel heb ik de gedetailleerde uitleg waar de meeste vogeleigenaren niet in geïnteresseerd zijn, in kleinere italic letters gezet. Zelfs dan zal dit artikel veel eigenaren doen gapen – ik ga dieper in op de bevedering dan de meeste dierenartsen tijdens mijn verblijf in Seaworld.
Ik richt dit artikel op papegaaien. Maar omdat er geen wetenschappelijke onderzoeken zijn gedaan met papegaaien als onderwerp zal ik moeten terugvallen op mijn eigen observaties en informatie gebruiken uit studies met andere vogels. Gelukkig zijn de verschillen tussen de basismechanismen en levensloop van verschillende vogelsoorten erg klein. Recentelijk onderzoek naar de ontwikkeling van veren is gecentreerd op de Kech School of Medicine of USC en Arizona State University. Het US NIH sponsort dit onderzoek vanwege hun interesse in hoe het menselijk lichaam kan worden geregenereerd. Ze hebben me allemaal verteld dat er grote gaten zijn in onze kennis over het ruiproces.

Wat zijn veren?
Veren beginnen hun leven als pennen, maar als ze volledig gevormd zijn, net als ons haar, zijn ze dood en kunnen niet gerepareerd worden. Als de schacht van de veer nog levend is, heeft hij een paars-blauwe kleur en zal overvloedig bloeden als hij wordt beschadigd.
Wetenschappers die de veren bestuderen geven verschillende types veren verschillende namen. De langste veren van de vleugel heten primaire slagpennen, of grote slagpennen, de kortere veren heten secundaire slagpennen, of kleine slagpennen. Samen worden deze in het Engels de remiges genoemd. Deze veren worden afgedekt door kortere veren die we de dekveren noemen. Ook de staartveren zijn onderverdeeld in de lange slartveren en de dekveren. De rest van het lichaam is bedenkt met contourveren die de vogel zijn vorm geven. Onder de contourveren bevinden zich de donsveren die zorgen voor de isolatie.
De centrale pen van de veer bestaat uit een holle basis – genoemd de schacht, het deel dat in de huid zit noemt men ook wel de calamus. De vlaggen van de veer heten baarden. Ze bestaan uit kleine haakjes die zelf ook weer bezet zijn met haakjes zodat ze in elkaar ritsen als klitteband.

Gaat de rui op een ordelijke manier?
Ja, alle vogels verliezen hun veren symmetrisch. Dat betekend dat als een of twee veren verloren en vervangen worden op een vleugel, dat dit op de andere vleugel tegelijkertijd gebeurt. Dit stelt de vogel in staat om gebalanceerd te blijven vliegen tijdens de rui. Door maar een maar veren tegelijk te vervangen blijft de vogel ook beschermd tegen wind en regen.

Waardoor gaan papegaaien ruien?
De aanleiding tot de rui intrigeert de wetenschappers al jaren. Papegaaien hebben hetzelfde ruimechanisme dat alle vogels hebben. Het is een zeer complex proces dat erg moeilijk is om te ontcijferen en volledig te begrijpen.
Sommige vogels leven in een ruig klimaat of zijn afhankelijk van voedselbronnen die maar een korte periode per jaar beschikbaar is. Deze vogels zijn geëvolueerd om op het juiste moment in de rui te vallen – wanneer er voldoende voedsel aanwezig is, hun jongen zijn uitgevlogen en het weer gematigd is. Papegaaien zijn minder exact omdat ze uit gebieden komen waar het hele jaar door het klimaat tropisch is en voedsel altijd voorradig. Maar de basismechanismen zijn hetzelfde.
Pas in de laatste jaren beginnen wij het proces beter te begrijpen. Normale rui heeft niets te maken met temperatuur of nieuwe veren die de oude eruit duwen. Het heeft alles te maken met een natuurlijk hormonaal ritme dat iedere vogel heeft.

Het levensritme dat de rui aanstuurt.
Het zal jullie verassen dat diep in jullie papegaai een klok schuilt. Ale vogels hebben er een. Dit heet hun circadiaans ritme (oftewel de biologische klok), en houd de uren van de dag bij. Het werkt ook als een kalender en houd de maanden van het jaar bij.
De klok is een persoonlijke secretaresse. Het verteld de vogel wanneer het tijd is om zich voort te planten, wanneer het zijn veren moet vervangen (ruien), en in sommige soorten wanneer het tijd is om naar het zuiden te vliegen (nee, vogels vliegen niet naar het zuiden zoals Daffy omdat ze het koud hebben).
De biologische klok tikt voor de vogels vanaf hun geboorte. Om over de jaren gelijk te blijven moet het af en toe geijkt worden aan de hand van kleine aanwijzingen in de omgeving. Deze aanwijzingen krijgen ze door de sterkte van zonlicht en de lengte van de dagen. Het proces van gelijkzetten met de klok met de echte tijd heet entertainment.

Wat drijft de klok?
De biologische klok reageert het beste op bepaalde golflengtes van licht en, tot op bepaalde hoogte, op de lichtintensiteit. Maar voornamelijk reageert de klok op de vorm van de licht-lengte curve gedurende het jaar.
Normaal wit zonlicht, oftewel vol spectrum licht, bevat alle kleuren van de regenboog. Binnen deze regenboog reageert de klok het beste op rood licht (rond de 640nm).
Veel papegaaieneigenaren geloven dat de papegaai zo af en toe een veer zou moeten laten vallen. Toen ik in San Antonia TX woonde had ik roodhoofdamazones als huisdieren. Ze verloren inderdaad zo af en toe een veertje. Maar ik had daarnaast ook een vlucht met kweekvogels in een buitenvolière. Deze verloren al hun veren in de tijd van een maand, kort nadat hun jongen uitgevlogen waren. Deze vogels broedden tegelijkertijd, legden eieren tegelijkertijd en ruiden tegelijkertijd. Het verschil was het licht dat beide groepen kregen. Mijn huisdieren hadden licht tot de familie naar bed ging. Het licht was normaal lamplicht – geen vol spectrum en de intensiteit was variabel. Hun biologische klok werd ontsteld. De vogels in de buitenvolière kregen natuurlijk licht en hielden zodoende hun natuurlijke klok op peil.
De jaarlijkse cirkel bij vogels begint met de voortplanting. De langer wordende lentedagen – opgevangen door de klok – zetten de vogel aan tot hun jaarlijkse voortplantingcyclus en ruicyclus. Wanneer deze cyclus eenmaal is opgestart kan hij niet meer terug gezet worden totdat er zich een periode van korte koude winterdagen voordoen (photorefractoriness).
Hoe dichter men bij de evenaar komt, hoe minder het verschil is tussen zomer en winterdagen. Papegaaien zijn dus niet heel sterk gedisciplineerd om naar hun jaarlijkse klok te luisteren als andere vogelsoorten. Dit komt voornamelijk omdat er in hun omgeving altijd voldoende voedsel te vinden is en de daglichturen niet sterk variëren per seizoen. Maar de biologische klok van vogels luistert erg nauw. Zelfs een half uur verschil in de lengte van daglicht is merkbaar voor sommige soorten. Zelfs vogels die pal op de evenaar leven in zuid Amerika of Afrika hebben per seizoen een afwijking in lichtintensiteit die hun voortplantings- en ruicyclus dicteert – tijdens het regenseizoen is er minder licht.
Australische kaketoes passen hun voortplantings, en ruicyclus aan op de langer wordende lente en zomerdagen. Papegaaien uit Mexico en centraal Amerika ruien voornamelijk in de lange late zomerdagen. De Hyacintara’s van het Braziliaanse Pantal beginnen hun voortplantings, en ruicyclus in Juli tot December. De grijze roodstaart in Congo begint met zijn cyclus aan het begin van het droge seizoen - Juli tot December - wanneer er meer dagen met zon zijn.

Waar zit deze klok? – De Pijnappelklier
De biologische klok vindt zijn oorsprong in de pijnappelklier (of epifyse). Dit is een klierachtig orgaan dat zich voor in de hersenen bevindt. Binnen in de klier bevindt zich een groep cellen die chemisch oscilleren, ze ‘tikken’. Zelfs als deze cellen worden verwijderd zullen ze in het laboratorium nog pulseren.
De pijnappelklier is verbonden met de ogen en ontvangt zo informatie over het aanwezige licht, maar heeft naar alle waarschijnlijkheid ook andere methoden om licht te ‘voelen’. Mensen hebben ook een pijnappelklier, maar deze werkt op een andere manier als die van vogels. Mensen zijn minder afhankelijk van hun biologische klok.
De manier waarop ik het hier heb uitgelegd is een hele simpele versie. Begrijpen hoe de rui in elkaar zit is een beetje als het pellen van een ui, verwijder een laag en je stuit op de volgende. Het is een zeer complex systeem gebaseerd op allerlei chemische processen waarvan de meeste nog niet worden begrepen.

Hoevaak vervangen papegaaien normaal hun veren?
Dat verschilt. Huispapegaaien die in lamplicht leven hebben langere ruiperiodes en zelfs meerdere keren per jaar. Het kan ook zijn dat ze hun veren langer dan een jaar houden voordat ze ruien. Dit komt doordat hun biologische klok geen ijkpunt meer heeft en onnauwkeurig loopt.
Mijn geelvoorhoofdamazone en roodhoofdamazones, blauwgele ara’s en groenvleugelara’s, muisparkieten en agapronissen die blootgesteld worden aan natuurlijk zonlicht in Texas ruien een keer per jaar, laat in de zomer. Ik kan geen informatie geven over kaketoes of andere vogels omdat ik deze niet persoonlijk bezit. Zwarte kaketoes schijnen twee jaar te doen over een complete ruicyclus, maar ik weet niet of dit binnen of buitenvogels betreft. Om zeker te weten wat de oorzaak is van de rui bij wilde papegaaien is een onbegonnen taak. Ik zou het op prijs stellen als mensen die hier meer kennis over hebben deze met me zouden delen.
Wilde kaketoes schijnen twee keer per jaar te ruien- een keer voor de broed en een keer nadat de jongen zijn uitgevlogen.
Gedurende het jaar bleken de veren op door invloed van het zonlicht, de kleur van de nieuwe veren is intenser. Zo is eenvoudig te zien welke veren nieuw zijn.
Omdat de voortplantingscyclus zo onlosmakelijk verbonden is aan de ruicyclus ben ik er van overtuigd dat kleinere papegaaien die meerdere nesten per jaar hebben ook meerdere keren ruien.

Is er een volgorde aan welke veren vervangen worden?
Ja. Als een vogel een normale rui doormaakt dan zullen aan beide kanten van zijn lichaam dezelfde veren vervangen worden. Er zullen geen kale plekken ontstaan en de nieuwe pennen zullen snel opkomen. Op deze manier kan de vogel gewoon blijven vliegen, de oude veren beschermen de nieuwe pennen en de vogel blijft beschermd tegen wind en regen. Dit principe valt het meeste op bij het vervangen van de vliegpennen en is ook de reden waarom een gewiekte vogel regelmatig nagekeken moet worden om er zeker van te zijn dat de pennen niet terug gegroeid zijn. Primaire vliegpennen zijn de eerste die vervangen worden en het proces begint bij de binnenste pennen. Daarna komen de secundaire vliegpennen aan de beurt waarna de staartveren zullen worden vervangen. Als laatste zijn de contourveren aan de beurt.

Duwen de nieuwe veren de oude weg?
Zo simpel ligt het niet. De aanzet tot het maken van nieuwe veren is het verwijderen van de oude veer. Op een, tot op heden, onverklaarbare manier verhinderd de aanwezigheid van een goed vastzittende veer het vormen van een nieuwe veer. Als die veer los raakt of uitgetrokken word zal onmiddellijk een nieuwe veer beginnen te groeien.
Voordat de rui begint drogen de bloedvaten die de veren van bloed voorzien op en de verankering op het weefsel om de veer wordt losser.
Als je de veer van een vogel uittrekt begint het proces. Maar in een natuurlijke rui, tenminste in de meeste soorten, begint de nieuwe veer te groeien voordat de oude uitvalt. Dus op een bepaalde manier geeft de nieuwe veer de oude veer de laatste duw voordat hij uitvalt.

Weten we wat voor hormonen en chemische factoren meespelen in de rui?
We weten welke hormonen een rol spelen tijdens de rui. Maar we weten niet welke rol ze spelen in het vervangen van de ouder veren.

Cytokine
Cytokine is een proteïne die werkt als berichtgever tussen verschillende cellen. Deze proteïne worden zeer veel gebruikt door vogels in cellulaire communicatie. In tegenstelling tot hormonen werken ze lokaal en zijn in mindere hoeveelheden aanwezig. Deze signalerende chemicaliën komen in grotere concentraties voor als de rui begint, net als ze in hogere mate aanwezig zijn als haar uitvat en opnieuw aangroeit. Of deze proteïne een actieve rol spelen in het starten van de rui, of dat ze een kleine schakel vormen in het proces is nog niet duidelijk.

Melatonine
Melatonine verteld de vogel wanneer hij moet ruien. Maar het zorgt er niet voor dat de veren uitvallen of gaan groeien. Dit is het primaire hormoon dat aangemaakt wordt in de pijnappelklier. Dit hormoon is verantwoordelijk voor het biologische ritme. De productie ervan gaat op en neer met het lichtaanbod dat bij de pijnappelklier binnenkomt. De aan- of afwezigheid van dit hormoon regelt alle andere hormonen in het lichaam zoals de voortplanting en de rui en het dag en nachtritme. Melatonine wordt geproduceerd als het donker is. Dagelijkse melatonine wordt meer geproduceerd in de winter als de nachten lang zijn, en minder in de zomer als de nachten kort zijn. De hoeveelheid melatonine in het bloed bereikt zijn hoogste piek in de lente en vroege zomer, en zijn laagste punt in de herfst en vroege winter.
Melatonine ritmes geven ook aan welke hormonen er afgegeven worden door de hypofyse. Hieronder vallen onder andere het follikelstimulerend hormoon (FSH), luteïniserend hormoon (LH) en prolactin, die bemoeid zijn met de voortplantingscyclus, corticotropine (ACTH) die de hormonale adrenalineproductie reguleert, thyroïdstimulerend hormoon (TSH)die de afgaven van de schildklier reguleert, en somatotropline, oftewel het groeihormoon dat de groei reguleert.

LH (Luteïniserend hormoon)
Bij vrouwelijke vogels stimuleert dit hormoon de ovulatie (eisprong). Bij mannelijke vogels stimuleert dit hormoon de aanmaak van testosteron. In reactie op de lage aanmaak van melatonine door de pijnappelklier vanwege de langer wordende dagen in de lente, verhoogt het niveau van LH in het bloed en stimuleert op die manier hun voortplantingscyclus.
Als hun voortplantingscyclus eindigt zakt het niveau van de LH ook in het bloed. Deze verlaging van de LH gebeurt tegelijkertijd met de rui.

Prolactine
Prolactine is een hormoon dat geproduceerd wordt door de hypofyse na aansturing van de pijnappelklier. Sommige studies geven aan dat het prolactine-niveau het hoogste zijn als de vogels beginnen met de rui, terwijl andere onderzoeken tot een tegengestelde conclusie komen.

Progesteron
Progesteron wordt aangemaakt door de eierstokken van vogels tijdens hun voortplantingscyclus. Tijdens mijn werk met pinguïns was het grootste probleem het uitblijven van de rui bij sommige vogels. Vogels die geen ruiperiode hadden plantten zich ook niet voort. Ik ga er derhalve vanuit dat het kunstmatige licht dat ze ontvingen hun biologische klok ontregelden. Ik kwam erachter dat het enige hormoon dat deze vogels aanzette tot een normale rui een lang actieve vorm van progesteron was, Depopovera. Het is bekend dat progesteron het LH niveau in het bloed beïnvloed.

Thyroxine
Ik geloof niet dat thyroxine de aanzet geeft tot de rui. Sommige dierenartsen associëren ruiproblemen met schildklierproblemen. Vogels waarbij de schildklier is verwijderd hebben meerede problemen waar een problematische rui er een van is.
Het thyroxine niveau loopt op als nieuwe veren beginnen te vormen. Maar dit hormoon stijgt altijd als er nieuwe proteïne aangemaakt moeten worden. Een andere reden dat het geassocieerd wordt met de rui is dat als men kippen een hoge dosis thyroxine toedient, ze meteen in de rui schieten. Kippenboeren noemen thyroxine het natuurlijke rui-hormoon – maar dit is niet helemaal waar.
Om de kippen tot rui aan te zetten moet men ze een hoge, bijna giftige dosis, thyroxine geven. Een meer natuurlijke hoge dosis zet niet aan tot rui. Bijna alles wat men in bijna dodelijke hoeveelheden aan kippen geeft zet aan tot rui. Dit geldt bijvoorbeeld voor zink en katoenzaden met een hoge dosis gossypol (natuurlijk voorkomende gifstof in katoen). Thyroxine stijgt ook als de vogels koude ervaren dankzij het verlies van veren.

Verandert mijn papegaai’s persoonlijkheid gedurende de rui?
Als je papegaai binnen woont onder kunstmatig licht en af en toe een veertje verliest zal je geen verschil merken in persoonlijkheid. Als je papegaai een normale seizoenswisseling heeft doorgemaakt waarbij zijn hormooncyclus normaal is verlopen zal hij na het broedseizoen rustiger worden en minder agressief tijdens zijn ruiperiode.
Veel papegaaien worden minder actief en licht prikkelbaar tijdens de rui. Je huisdier zal misschien minder aanhankelijk zijn als normaal. Tijdens het uitkomen van de nieuwe pennen zal de papegaai zich vaker gaan krabben.

Nieuwe pennen
Nieuwe veren die nog in ontwikkeling zijn noemen we pennen. Soms ook wel bloedpennen genoemd omdat ze nog levend weefsel bevatten totdat ze uitgegroeid zijn. Omdat ze zo snel groeien bevatten ze een grote hoeveelheid bloed die hun de donkere blauwige kleur geeft.

Hoe moet ik omgaan met een gebroken bloedpen?
Boedpennen bloede hevig als ze beschadigd worden. Dit komt het vaakste voor als vliegpennen vervangen worden bij geknipte vogels. Tijdens een normale rui worden de nieuwe bloedpennen beschermd door de omliggende veren. Als de vogel geknipt is zijn er geen omliggende veren om de pen te beschermen en raakt hij makkelijk beschadigd. Gebroken bloedpennen komen ook vaker voor bij vogels die zichzelf plukken.
Gebroken bloedpennen zullen meestal niet vanzelf helen. Wanneer ze weer aangeraakt worden zullen ze opnieuw beginnen met bloeden. De meest directe methode om het bloeden te stoppen is het uittrekken van de beschadigde pen door een dierenarts of iemand met ervaring. Het verwijderen van de veer kan pijnlijk zijn voor de vogel als het niet snel en vakkundig gebeurt.

Hier is wat je zou moeten (laten) doen:
1) Je papegaai moet vastgehouden worden op een manier dat hij niet om zich heen kan bijten of slaan maar wel voldoende kan blijven ademen.
2) Met een tang of ander stevig grijpinstrument moet de veer zo dicht mogelijk op de huid vastgepakt worden en dan rustig uitgetrokken worden. Een pincet is niet geschikt voor vogel groter dan een grasparkiet.
3) Houd voor enkele minuten druk op de wond na het uitrekken van de veer zodat het bloed tijd heeft om te stolen en het bloeden stopt.

Als een beschadigde pen blijft zitten zal hij in het gunstigste geval uitgroeien tot een vervormde veer. In het ergste geval blijft de vogel knagen aan de afgebroken stomp en beschadigd de veerfollikel. Deze zal zich ontwikkelen tot een ingegroeide veer en zal chirurgisch verwijderd moeten worden.
Voordat een papegaai geknipt wordt moet er gekeken worden of er geen bloedpen tussen zit. Als er een bloedpen bij zit moet men wachten met knippen tot deze veer volwassen is en meegeknipt kan worden.
Als een geknipte papegaai zijn bloedpennen blijft beschadigen kun je een valkenierstruukje toepassen. Je neemt de uitgevallen veren van de vogel en lijmt die in de nog bestaande geknipte veren zodat er weer langere veren ontstaan. Deze blijven lang genoeg op hun plaats om ervoor te zorgen dat de nieuwe veren de kans krijgen om zich te ontwikkelen.

Poederdons
De normale donsveren beschermen de papegaai tegen koude en hitte. Kaketoes, valkparkieten en grijze roodstaarten hebben gespecialiseerde donsveren die verpoederen tot een waterafstotende stof. Deze veren groeien en vervangen zichzelf continue en het poeder wordt gelijk verdeeld over de bevedering tijdens het poetsen.

Moet ik special aandacht besteden aan mijn papegaai gedurende de rui?
Veren maken een groot deel uit van het lichaamsgewicht van de vogel en het vraagt veel energie om ze te vervangen. Dus afgezien van het grootbrengen van de jonge vogels heeft de volwassen vogel de grootste energiebehoefte tijdens de rui. De ruiperiode is ook een tijd waarin het lichaam van de vogel extra stress krijgt te verwerken.
Normaal gesproken zal je vogel geen moeite hebben met de rui als hij een uitgebalanceerd dieet krijgt. De rui is meestal de periode waarin papegaaien die een dieet met veel zonnebloempitten en parkieten met veel trosgierst problemen krijgen. Daarom adviseer ik een pelletdieet waarin alles wat de vogel nodig heeft verwerkt zit.
Verzeker je ervan dat de omgeving van de vogel niet te warm of te koud is.
Veel papegaaien stellen het op prijs om gedoucht te worden met een plantenspuit, maar vooral tijdens de rui hebben ze het nodig. Let erop dat de teennagels niet te lang zijn, want ze krabben zich veel als de jeukende bloedpennen door de huid komen.
Bij een Koppel papegaaien, of twee goed bevriende vogels, zullen ze elkaar helpen de nieuwe veren uit de schacht te halen op plaatsen waar ze zelf niet aan kunnen. Je kunt de nieuwe veren voorzichtig tussen duim en wijsvinger rollen om hetzelfde effect te krijgen.
Er zal een hoop extra dons, veertjes en poeder rondvliegen dat je zult moeten opzuigen.

Poetsen
Veren zijn complexe structuren die voordurend verzorging nodig hebben, dus vogels poetsen ze. Poetsen verwijderd vuiligheid, verspreid de natuurlijke olie en zorgt dat alles weer netjes recht ligt. Poetsen is ook een groepsactiviteit en versterkt de onderlinge band. De meeste papegaaien hebben een olieafscheidende klier net boven hun staart, de stuitklier. Deze olie wordt verspreid over hun verenkleed. Zonder deze olie absorberen de veren regenwater en zal de vogel niet kunnen vliegen of zijn lichaamstemperatuur op peil houden.

Wat zeggen de veren over de papegaai zijn conditie?
Net als de vacht van honden en kitten veel weggeeft over de algemene gezondheid van onze viervoeters, zo is ook aan het verenkleed te zien of de vogel goed in zijn vel zit. Als de veren dof zijn of niet goed op kleur, gebroken zijn of er zitten stress-strepen op, of ze ontwikkelen zich niet zoals het hoort, dan is de algemene gezondheid van de vogel niet in orde.
De grootste veroorzaker van slechte bevedering is ondervoeding vanwege een eenzijdig dieet. Zelfs als je gevarieerde voeding aanbied kan je papegaai alleen de lekkere dingen eruit pikken en niet binnen krijgen wat hij nodig heeft.
Sommige chronische ziektes kunnen ook leiden tot abnormale verengroei. Hieronder vallen verschillende virale en bacteriële ziekten en schimmel en parasitaire infecties.

Wat zijn de meest voorkomende redenen van abnormal rui?
De meest voorkomende redenen van een afwijkende ruicyclus is kunstmatige belichting die niet overeenstemt met de normale zonsop- en – ondergang van de zon tijdens de seizoenen.
De meest voorkomende redden van abnormaal veer groei is een slecht dieet. Een andere veel voorkomende reden is chronische stress.
Het ruiproces vraagt veel van het lichaam van je papegaai, er is veel calcium en proteïnes nodig om de rui goed te laten verlopen. Veel sluimerende ziektes en gezondheidsproblemen komen tijdens of net na de rui tot uiting.
Het Merck diergeneeskundig handboek geeft een goed overzicht van de verschillende ziektes die papegaaien kunnen ontwikkelen. Allemaal kunnen ze de vogel zo verzwakken dat het de rui negatief beïnvloed. Voor ongetrainde ogen kan een nog niet voltooide rui of een lukkende vogel eruit zien als iets veel ernstiger – bek en veerrot oftewel PBFD. De meest vreemde rui die ik ooit mee heb gemaakt zijn de climax-rui van de pinguïns die ik verzorgde. De mijne ging zielig en depressief kijkend in een hoekje zitten, zwol ongelofelijk op met onderhuids vocht, en verving dan in een periode van twee dagen zijn volledige verenpak. Ik moest al hun vleugelbanden doorknippen voor de rui omdat ze zover opzwollen dat de bloedcirculatie in het gedrang kwam. De reden dat pinguïns zo’n absurd rui hebben is dat ze dood zouden vriezen in het Arctische klimaat als ze langer dan twee dagen naakt zouden blijven. Papegaaien zijn lang niet zo dramatisch. Ze verliezen hier en daar een veertje. Een van de grootste mysteriën van de natuur is dat ze dezelfde veer aan de linker en de rechterkant van het lichaam tegelijkertijd verliezen. Hetzelfde gebeurt bij de meeste vogels, de natuur is zo fantastisch. Papegaaien zouden waarschijnlijk een meer regelmatige rui hebben als ze iets meer natuurlijk licht zouden krijgen. In hun wilde tropische klimaat begint de hele voortplantingscyclus die gevolgd word door de ruicyclus als de dagen langer beginnen te worden. De meeste huispapegaaien leven hun hele leven in kunstmatig licht die alles wat gecompliceerder maakt.

Franse rui, Polyoma virus.
De Franse rui is een term die terug gaat tot de 1870’s toen de grasparkiet kwekers in Frankrijk merkten dat de parkieten geen goede veren ontwikkelden, of erg laat. In Engeland werden ze aangeduid met runners, creepers of bullets.
We weten dat de franse rui het resultaat is van een virus dat het hele lichaam aantast. In sommige gevallen overlijden de jonge vogels plotseling. In andere gevallen genezen ze van het virus of gaan verder door het leven als stille dragers van het virus. Sommige overlevenden zullen nooit meer gezonde veren aan kunnen maken. In milde gevallen zijn alleen de primaire vliegpennen en de staartpennen aangetast.
Het verantwoordelijke virus is het polyoma virus. Het wordt ook wel aangeduid met BFDV (budgerigar fledgling disease virus). Het lijkt erop dat veel papegaaiensoorten ook vatbaar zijn voor het virus. Maar hetis goed mogelijk dat bepaalde papegaaiensoorten hun eigen polyoma soort hebben.
Laboratoriumtesten zijn beschikbaar voor het detecteren van dit virus. Niet alle vogels die de ziekte hebben testen positief. De ziekte moet op dat moment actief zijn om het te kunnen detecteren.
Er is een vaccin ontwikkeld tegen polyoma. Ik denk dat het te veel verkocht is in de huisdierindustrie omdat de volwassen dieren een sterke natuurlijke resistentie hebben tegen infectie. Het vaccinheeft nut, maar alleen bij kwekers waar het virus de kop opsteekt. Zelfs in die situaties is een solide methode van kweken en hygiëne een effectievere methode om het virus tegen te gaan.

Bek en veerrot (PBFD, psittacine beak and feather dissease)
Dit is de enige ziekte in papegaaien die direct de veren aantast. Het wordt veroorzaakt door een cirrovirus. Alle papegaaien schijnen er vatbaar voor te zijn maar het komt voornamelijk voor in kaketoes, grijze roodstaarten, ara’s, halsbandparkieten, agapornissen en edelpapegaaien.
Papegaaien met dit probleem produceren zwakke, verwrongen veren die snel breken of makkelijk uitvallen. Vaak hebben ze ook een vergroeide snavel of afwijkingen aan de teennagels. Uiteindelijk zal hun immuunsysteem het begeven. De ziekte is, wanneer het zich openbaart, ongeneeslijk. Maar dragers kunnen jarenlang het virus met zich meedragen zonder dat de papegaai tekenen van ziekte vertoond. Er bestaat een manier om op PBFD te testen. &&

Wat veroorzaakt de stresslijnen op de veren van mijn papegaai?
Het laten groeien van veren vereist een constante aanvoer van voedingsstoffen. Als een babypapegaai zelfs maar een halve dag voeding te kort komt tijdens het aangroeien van zijn veren zul je een stress-lijn zien op de veren die ten tijde van de ondervoeding in de groei waren. Een te koude temperatuur of andere stess-factoren kunnen hetzelfde effect hebben.
Deze stresslijn is een lijn die dwars over de veer loopt alsof iemand ere en lijn overheen heft getrokken. Ter plekke van de lijn is de veer zwak, doorzichtig en kan makkelijk breken. Wanneer er meerdere lijnen zichtbaar zijn is iedere lijn een stressperiode. Het is moeilijk om een baby papegaai op te voeden zonder enkele stresslijnen. In de eerstvolgende rui zal deze veer vervangen worden door een normale gave veer. Als de lijnen in de veren van volwassen vogels voorkomen dan is het een waarschuwing dat er iets mis is. Een vogelarts zal uitsluitsel moeten geven over de onderliggende reden.

Plukkende papegaaien en abnormale rui.
Papegaaien dienen een glas strak verenpak te hebben zonder uitstekende veren, rommelige of afgeknaagde veren, of kale plekken.
Alle veerschade die door de vogel zelf aangebracht wordt begint als overmatig poetsen. Het komt voor in verschillende mate. Soms plukken papegaaien alleen uit verveling. Papegaaien zijn erg gezellige dieren die in het wild in grote groepen rondtrekken. Ze kunnen niet goed tegen alleen zijn. De enige tijd dat papegaaien zich niet in groepsverband ophouden is als ze jongen hebben. Jij hebt dus een grote verantwoordelijkheid om hun sociale behoeftes te vervullen.
In andere gevallen is het een uiting van een slecht dieet, veel stress of een onderliggende ziekte. Net als mensen nagelbijten om stress te verwerken is overmatig poetsen een manier voor papegaaien om met verveling om te gaan, stress en slechte voeding.
Kaketoes en grijze roodstaarten zijn zeer emotionele vogels en zullen sneller hun heil zoeken in plukken door stress en eenzaamheid dan andere papegaaien. Sommige papegaaien plukken tijdens de stress van het broedseizoen, of als hun partner of eigenaar wegvalt.

Het eerste waar een eigenaar mee moet beginnen is alles terugbrengen tot de situatie voordat de papegaai ging plukken. De tweede stap is de papegaai overzetten op een goed pelletdieet, als hij deze nog niet heeft.
Verlengen van het licht, voornamelijk zonlicht, heeft altijd een positieve invloed zolang de vogel niet oververhit raakt en een normale donkere nacht heeft.
Deze aanpassingen dienen zo vroeg mogelijk toegepast te worden. Papegaaien zijn gewoontedieren, als het overmatig poetsen eenmaal is omgeslagen in plukken is het een erg moeilijke gewoonte om te breken. Zelfs als de aanleiding is verdwenen. In deze gevallen zal de vogel wellicht een kraag moeten dragen om hem te verhinderen te plukken.
Het maskeren van deze problemen met medicijnen is niet vaak effectief. De enige die er baat bij hebben zijn vogel die plukken gedurende het broedseizoen en hiervoor medicijnen ontvangen die de sex-hormonen verminderen. Soms is de enige werkende remedie om de vogel terug te zetten in een grote volière met soortgenoten.

Sommige eigenaren vermoeden dat de vogel een huidparasiet heeft die de oorzaak is van jeuk en irritatie waardoor de vogel te veel gaat poetsen. Dit is maar zelden het geval bij oudere vogels die alleen gehouden worden. Veel interne ziektes kunnen de oorzaak zijn van plukken en abnormale rui. Oudere vogels zullen gecheckt moeten worden op leverziektes, inname van giftige stoffen of andere onderliggende oorzaken.

Simpele dingen die je kunt doen
1) Voer de vogel een goed pelletdieet.
2) Breng meer tijd door met je papegaai.
3) Als jij je zou vervelen in een kooi zoals die van jouw papegaai, dan zal jouw papegaai zich ook vervelen.
4) Stel je papegaai vaker bloot aan zonlicht of een daglichtlamp die ingesteld is op het dag/nachtritme van de seizoenen.
5) Zorg dat de temperatuur niet te hoog of te laag is en dat de luchtvochtigheid niet te laag is.
Houd een niet giftige plant in je woonkamer. Als de plant niet goed groeit heeft je papegaai ook niet alle factoren die hij nodig heeft. Mijn favoriete plant is een rode peper.
6) Zet de vogel daar neer waar hij het meeste interactie heef met zijn familie.
7) Zorg voor een grote ruime kooi met veel speel en klimgelegenheden. Een kooi kan nooit te groot zijn.
8) Gebruik genoeg stokken met de juiste diameter die verschillende richtingen op gaan.
9) Plaats de kooi niet bij een ventilatiegat, of drukke delen van het huis,
10) Geef de vogel voldoende tijd buiten de kooi. Let op dat alles vogelveilig is.
11) Laat de papegaai naar tv programma’s kijken die hij leuk vindt.
12) Geef de papegaai voldoende speelgoed om stuk te maken of op te kauwen.
13) Doe s’nachts de lampen uit.
14) Doe geen doek over de kooi als de vogel begint te roepen.
15) Hou de omgeving zoveel mogelijk schoon en stofvrij.
16) Besproei je papegaai zo vaak mogelijk met een plantenspuit. Als de vogel er bang voor is begin je rustig en geef je snoep als beloning. Als de vogel ervan houd te badderen zorg dan regelmatig voor een ondiep badje.

Dieet en abnormal rui
Een slecht dieet en slechte veerkwaliteit gaan hand in hand. Papegaaien zijn als kinderen – geef ze een uitgebalanceerd voedingsrijk dieet voor hun neus en ze zullen net zo lang blijven zoeken totdat ze de meest vette, zoete en lekkere delen hebben gevonden en gooien de rest aan de kant. Hier in noord Mexico hebben de papegaaien van de armste gezinnen het mooiste verenpak, ze eten met de pot mee alle groenten en fruit dat op dat moment te krijgen is en krijgen zo een gevarieerd dieet. Ze hebben nog nooit gehoord van zonnebloempitten en trosgierst. De ondervoedde papegaaien zijn juist te vinden in hotels en restaurants waar de gasten en personeel de hele dag door zonnebloempitten voeren.

Voor de normale papegaaieneigenaar zou het basisdieet van de papegaai bestaan uit een pellet dieet. Ik adviseer mijn klanten om de papegaai 75% van zijn voedselinname uit pellets te laten bestaan. Natuurlijk is het mogelijk om ze een gevarieerd dieet voor te zetten bestaande uit individuele ingrediënten, maar het is bijna onmogelijk om in de gaten te houden dat ze ook werkelijk alle ingrediënten voldoende binnen krijgen. Veel van de etenswaren waar papegaaien dol op zijn, zoals pinda’s noten en olieachtige zaden, zijn niet goed voor ze als ze als ze er te veel van binnen krijgen. Gezond uitziende voedingswaren, zoals appels, sla en bananen, zijn eigenlijk loze calorieën, ze bevatten geen proteïnen die nodig zijn voor het aanmaken van veren. Verse producten moeten ook altijd goed gewassen worden om te voorkomen dat er bacteriën, schimmels of andere narigheid op achter blijft.

Er is absoluut geen behoefte aan voedingssupplementen, tonics en toevoegingen voor de rui als de vogel een gebalanceerd voedingsrijk dieet voorgeschoteld krijgt. En er is absoluut geen excuus om je papegaai dit niet te gunnen. Ik heb goede resultaten gezien bij papegaaien op de pellets van Zupreme, Mazuri en Roudybush. Harrison’s is ook erg goed. Vermijd kleinere corporaties en bedrijven met een klein distributiegebied omdat deze partijen de mogelijkheid niet hebben om iedere batch te controleren voordat ze de deur uit gaan. Let erop dat je nooit oude verpakkingen koopt die al langer op de plank liggen dan gewenst.

Hebben sommige papegaaien allergieën die jeuk veroorzaken en hun doen krabben en plukken?Of echte allergieën zich voordoen bij papegaaien is over te debatteren. Parfum, sigarettenrook, uitlaatgassen en schoonmaakmiddelen irriteren papegaaien, maar dit zijn niet echte allergieën. Vermijd deze producten voor zowel jouw gezondheid als de papegaai. Wanneer papegaaien zich krabben wordt al snel de conclusie getrokken dat ze jeuk hebben. Maar de meeste papegaaien die plukken krabben niet veel. Als ze krabben, controleer dan de vochtigheidsgraad in je huiskamer. De mogelijkheid van ziektes, verkeerde voeding zou ik eerst onderzoeken voordat ik een allergie zou vermoeden.